روغن ارده کنجد از قدیمی‌ترین و پرطرفدارترین روغن‌های گیاهی جهان است که به دلیل ارزش غذایی و ترکیبات ویژه، جایگاه مهمی در طب سنتی، صنایع غذایی، تغذیه مدرن و آشپزی دارد. اهمیت آن موجب توجه پژوهشگران و انجام مطالعات گسترده درباره خواص و کاربردهایش شده است. در این مقاله نیز به بررسی خواص و نقش آن در ارتقای سلامت و تغذیه پرداخته‌ایم.
روغن ارده کنجد چیست و چگونه تولید می شود؟
روغن ارده کنجد از روغن‌های گیاهی مفید با طعم و بوی خاص است که از دانه‌های کنجد استخراج میشود. این روغن بدون هیچ گونه افزودنی تولید میشود و فرآیند استخراج آن شامل مراحل زیر می‌باشد:
1. انتخاب دانه‌های کنجد
در ابتدا دانه‌های کنجد سالم، تمیز و بدون آلودگی انتخاب میشوند زیرا کیفیت دانه‌ها مستقیماً بر طعم، خواص و کیفیت نهایی روغن تاثیر دارد.
2. شستشو و خیساندن دانه‌ها
دانه‌ها برای اینکه از آلودگی‌ها و گردوغبار پاک شوند با آب سرد شسته میشوند. سپس آنها را به مدت هشت ساعت در آب خیس میکنند در این مدت آب به خوبی درون دانه‌ها نفوذ پیدا می‌کند و پس از آن خشک میشوند.
3. پوست‌گیری دانه‌ها
پوست دانه‌های کنجد با دستگاه‌های مخصوص جدا شده و سپس دانه‌ها در حوضچه‌های آب نمک قرار می‌گیرند تا پوست‌ها جدا و مغز کنجد روی آب باقی بماند.
4. تفت دادن دانه‌ها
مغزهای کنجد در فرهای بزرگی تفت داده میشوند این مرحله تاثیر بسزایی بر کیفیت نهایی روغن دارد.
5. تولید ارده کنجد
دانه‌های تفت داده شده را آسیاب می‌دهند و به ارده (خمیر کنجد) تبدیل میکنند. ارده حاوی روغن، فیبر، مواد معدنی و پروتئین است.
6. آماده سازی و تحت فشار قرار دادن ارده کنجد
آب به ارده افزوده شده و در شرایط رطوبتی و حرارتی مناسب نگه داشته میشود تا روغن از دیگر مواد موجود در ارده جدا شود. سپس ارده تحت فشار قرار می‌گیرد، این فرآیند معمولاً حدود ۴ ساعت طول می‌کشد تا روغن خالص استخراج شود.
7. تصفیه روغن ارده کنجد
در پایان، روغن استخراج شده در تانک‌های استیلی ریخته میشود تا آب و تفاله‌های باقی مانده از آن جدا شوند. سپس روغن با دستگاه‌های فیلتراسیون تصفیه میشود و پس از آزمایش‌های کنترل کیفیت، به بازار عرضه می‌گردد.
خواص روغن ارده کنجد برای بدن
روغن ارده کنجد از دیرباز به عنوان یک منبع غنی از مواد مغذی و ترکیبات مفید شناخته میشود و فواید فراوانی برای بدن دارد که در ادامه مهمترین آنها را شرح داده‌ایم.
1. بهبود سلامت قلب و عروق
اسیدهای چرب غیر اشباع مانند امگا3 و امگا 6 موجود در روغن ارده کنجد تاثیر بسزایی در جلوگیری از سکته قلبی دارند. این اسیدهای چرب باعث میشوند سطح کلسترول بد (LDL) کاهش یابد و سطح کلسترول خوب (HDL) در خون افزایش پیدا کند و همین مسئله سبب کاهش تجمع پلاک‌های چربی در دیواره‌‌های عروق شده و مانع انسداد آنها میشود.
از طرفی دیگر این روغن حاوی آنتیاکسیدانهای قوی نظیر سسامین و سسامول است که التهاب را کاهش می‌دهند و از آسیب‌های اکسیداتیو به سلول‌های قلبی جلوگیری میکنند.
2. تقویت سیستم ایمنی
روغن ارده کنجد دارای ویتامین‌های مختلف، مواد مغذی و مواد معدنی مانند زینک (Zinc) است که تمامی آنها باعث تقویت سیستم ایمنی و افزایش مقاومت بدن در برابر انواع بیماری‌ها میشوند. همچنین این روغن منبع چربی‌های سالم و کالری است و می‌تواند بخشی از انرژی مورد نیاز ورزشکاران یا افراد با فعالیت سنگین را تامین کند.
3. تقویت استخوان‌ها
یکی از خواص روغن ارده کنجد، تقویت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی آنها است زیرا این روغن حاوی مقادیر زیادی کلسیم، روی و مس می‌باشد. جالب است بدانید که مقدار کلسیم موجود در کنجد و روغن آن، حتی بیشتر از شیر است و به همین دلیل در طب سنتی مصرف کنجد برای استحکام استخوان‌ها توصیه شده است.
4. مفید برای دیابت
روغن ارده حاوی منیزیم (Magnesium) است که این ماده معدنی ارزشمند برای بیماران دیابتی بسیار مفید می‌باشد زیرا اثر بخشی داروی گلی بن کلامید (داروی کاهش دهنده قند خون برای درمان دیابت نوع ۲) را افزایش می‌دهد.
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف روغن ارده کنجد به تنظیم قند خون در افراد دیابتی کمک می‌کند. این روغن حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش داده و مقاومت بدن نسبت به انسولین را کاهش می‌دهد و باعث حفظ سطح مناسب قند خون میشود. همچنین این روغن می‌تواند قند خون ناشتا را کاهش دهد که یکی از عوامل مهم کنترل دیابت محسوب میشود.
5. سلامت چشم
روغن ارده کنجد سرشار از ویتامین‌ها، اسیدهای چرب و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که برای سلامت چشم مفید هستند. یکی از ترکیبات اصلی این روغن، اسید چرب امگا-۶ مثل اسید لینولئیک است که برای حفظ ساختار و عملکرد غشای سلولی چشم ضروری می‌باشد.
همچنین ویتامین E موجود در روغن ارده کنجد به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی از چشم در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند. استرس اکسیداتیو زمانی ایجاد میشود که تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتیاکسیدانهای بدن به هم می‌خورد و باعث آسیب سلولی میشود، ویتامین E این رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کند.
6. سلامت پوست و مو
روغن ارده کنجد به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها، خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی، فواید بی‌شماری برای پوست دارد که می‌توان به مواردی چون کاهش چین و چروک، جلوگیری از پیری زودرس، حفظ رطوبت و نرمی پوست اشاره کرد. همچنین وجود ویتامین E و اسیدهای چرب ضروری در این روغن، به تغذیه موها کمک کرده و مانع از موخوره و شکنندگی مو میشود.
7. کاهش خطر ابتلا به سرطان
روغن ارده کنجد سرشار از منیزیم و آنتی اکسیدان است و می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری و یا حتی درمان سرطان‌های مختلف به ویژه سرطان روده داشته باشد. همچنین این روغن حاوی آنتیاکسیدانهای قوی است که به کاهش آسیب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک میکنند و همین موضوع خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.
سزامول (Sesamol) یک ترکیب طبیعی موجود در دانه‌های کنجد است که مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که ممکن است خاصیت ضد سرطانی داشته باشد. سزامول می‌تواند مانع رشد و گسترش سلول‌های سرطانی کبد شود و همچنین اثرات مثبتی در مهار سلول‌های سرطانی پوست، دهانه رحم و روده بزرگ دارد.
التهاب مزمن از عوامل اصلی افزایش خطر ابتلا به سرطان است و روغن ارده کنجد با داشتن خواص ضد التهابی می‌تواند به کاهش التهاب در بدن و در نتیجه کاهش این خطر کمک کند.
8. رفع مشکلات گوارشی
رفلاکس معده (برگشت اسید معده به مری) یکی از بیماری‌های گوارشی رایج در کشورمان است که نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد استفاده مرتب از روغن ارده کنجد به بهبود و کاهش این بیماری می‌تواند کمک کند. همچنین مصرف متعادل روغن ارده کنجد به دلیل داشتن چربی‌های سالم به نرم شدن مدفوع، دفع راحت‌تر و در نهایت رفع یبوست کمک کند.
9. تقویت مفاصل
روغن ارده کنجد حاوی مس است، این ماده نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها و مفاصل ایفا می‌کند.
همچنین این روغن دارای خواص ضد التهابی است و مصرف خوراکی و یا استفاده موضعی آن می‌تواند به کاهش التهابات بدن و دردهای مفصلی کمک کند.
کاربرد روغن ارده کنجد در آشپزی
روغن ارده کنجد به دلیل طعم خوشایند و ارزش غذایی بالای خود، جایگاه ویژه‌ای در آشپزی دارد. بسته به سلیقه‌تان می‌توانید از آن در تهیه انواع سس‌ها، چاشنی سالاد، سرخ کردن، سس ماکارونی و پخت غذاهایی چون برنج، املت و … استفاده کنید.
البته هر چند این روغن توان تحمل دمای بالا را دارد ولی برای حفظ خواص مفیدش توصیه میشود بیشتر در دمای پایین یا پس از پخت به غذا اضافه شود.
در مقایسه با بسیاری از روغن‌های موجود در بازار، روغن ارده کنجد زیما به دلیل کیفیت بالا و خواص متنوع، ارزش خرید بیشتری دارد و می‌تواند انتخابی هوشمندانه برای افرادی باشد که به سلامتی و تغذیه سالم اهمیت می‌دهند.
نتیجه گیری
روغن ارده کنجد یکی از سالم‌ترین و ارزشمندترین روغن‌های گیاهی است که با داشتن مجموعه‌ای غنی از اسیدهای چرب مفید، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها، نقش مهمی در حفظ سلامت قلب، استخوان‌ها، پوست، مو و سیستم ایمنی ایفا می‌کند.
همچنین این روغن می‌تواند در کنترل دیابت، کاهش التهابات بدن، بهبود مشکلات گوارشی و حتی کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مؤثر باشد.
سوالات رایجی که لازم است درباره روغن ارده کنجد بدانید!
1. فواید روغن ارده کنجد برای قلب و عروق چیست؟
این روغن با کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب و با داشتن آنتیاکسیدانهای قوی به محافظت از قلب، رگ‌ها و کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
2. آیا این روغن برای تقویت سیستم ایمنی مفید است؟
بله چون سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی مانند زینک و چربی‌های سالم است و باعث تقویت سیستم ایمنی میشود.
3. روغن ارده کنجد چه خواصی برای موها دارد؟
موها را تغذیه کرده، از موخوره جلوگیری می‌کند و به نرمی و لطافت آنها کمک می‌کند.
4. چرا روغن ارده کنجد برای آشپزی و رژیم غذایی روزانه مفید است؟
این روغن با طعم خوشایند و ارزش غذایی بالا به غذاها طعم می‌دهد و منبعی سالم برای انرژی و تغذیه روزانه است.
مطالب مفیدی بود. من نمیدونستم روغن کنجد برای مو هم خوبه